BỆNH ALZHEIMER: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, CÁCH PHÒNG NGỪA VÀ ĐIỀU TRỊ

Bệnh Alzheimer là một dạng bệnh lý thần kinh phổ biến, gây ra suy giảm trí nhớ và ảnh hưởng nghiêm trọng đến cuộc sống hàng ngày của người bệnh. Được phát hiện lần đầu tiên bởi bác sĩ Alois Alzheimer vào năm 1906, căn bệnh này đã và đang là một thách thức lớn đối với y học hiện đại. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiện nay đối với bệnh Alzheimer.

BỆNH ALZHEIMER LÀ GÌ?

Alzheimer là một căn bệnh gây ra tình trạng mất trí nhớ, mất các chức năng nhận thức, làm ảnh hưởng nhiều đến chất lượng sống và làm việc của người bệnh. Tuy nhiên, đây không phải là sự lão hóa bình thường, vì vậy đừng nhầm lẫn Alzheimer với hiện tượng suy giảm trí nhớ bình thường ở người già.

Một ngày nào đó, bạn có thể thấy cha mẹ, ông bà hoặc cha mẹ của mình trở nên khó tính, tức giận hoặc hờn dỗi hơn khi họ già đi. Điều đó có thể là kết quả của tính cách của họ trước đây, nhưng cũng có thể là kết quả của hội chứng Alzheimer âm thầm.

Với 10,1 triệu người cao tuổi, chiếm 11% dân số, Việt Nam cũng là một trong những quốc gia có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất thế giới. Lão hóa là quy luật tự nhiên: tuổi thọ tăng lên đồng nghĩa với tiến trình lão hóa. Nhưng Alzheimer không phải là một loại lão hóa bình thường. Đó là một chứng bệnh khiến nhiều phần não bị teo đi, đặc biệt là hồi hải mã, nơi tạo và lưu giữ ký ức.

Những người mắc bệnh Alzheimer sẽ mất khả năng tập trung và trí nhớ theo thời gian. Người bệnh không chỉ gặp khó khăn khi định hướng theo không gian và thời gian mà còn gặp khó khăn khi tự xoay sở trong cuộc sống hàng ngày.

NGUYÊN NHÂN CỦA BỆNH ALZHEIMER

Não tiêu thụ 20% lượng oxy của cơ thể. Theo ước tính, não cần 50% oxy của cơ thể trong quá trình căng thẳng. Bộ não bao gồm một trăm tỷ neuron. Mạng lưới liên lạc bao gồm nhiều tế bào thần kinh. Các nhóm tế bào thần kinh khác nhau đảm nhận các chức năng riêng biệt. Một số hỗ trợ suy nghĩ, học hỏi và ghi nhớ, trong khi những số khác hỗ trợ ngửi, nghe và nhìn.

Các tế bào thần kinh cần dinh dưỡng như mọi tế bào khác để duy trì sự sống. Một mạng lưới các ống nhỏ li ti giống như ống hút cho phép chất dinh dưỡng đi khắp neuron. Trong thành phần tạo nên các ống ấy có một chất tên là “tau”.

Bệnh nhân bị Alzheimer có các sợi tau phát triển bất thường, khiến các ống nhỏ vận chuyển dinh dưỡng không vận chuyển được chất dinh dưỡng nữa. Khi không có đủ chất dinh dưỡng, khung của tế bào sụp đổ, sợi trục không dẫn được tín hiệu và nhiều tế bào bị tiêu biến, dẫn đến việc vón lại nhiều tế bào thành các đám rối. Các nghiên cứu đã phát hiện ra rất nhiều những đám rối như thế trong bộ não của bệnh nhân.

Các nhà khoa học phát hiện ra rằng, ngoài đám rối tau, còn có các mảng vón trong não của những người mắc bệnh Alzheimer. Chúng là chất amyloid β bình thường được tìm thấy trong bao mỡ màng của tế bào não. Khi chúng bong ra và vón lại, chúng len lỏi và tạo ra một bức tường ngăn tín hiệu giữa các tế bào. Lâu dần, các tế bào không có thông tin trở nên bất hoạt và không thể truy cập thông tin mới hoặc cũ. Điều này dẫn đến hiện tượng quên.

Cuối cùng, các đám rối và mảng vón co lại rất nhiều trên mô não và não. Những người mắc bệnh nặng hoàn toàn phụ thuộc vào sự chăm sóc của người khác vì họ không thể giao tiếp. Khi đến giai đoạn cuối, người bệnh có thể nằm trên giường phần lớn hoặc toàn bộ thời gian.

AI LÀ ĐỐI TƯỢNG DỄ MẮC BỆNH?

Bắt đầu từ khoảng 65 tuổi, nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer tăng lên theo tuổi tác. Nhiều nghiên cứu đã xem xét liệu các hành vi, hoàn cảnh sống hoặc bệnh tật cụ thể có thể làm tăng hoặc giảm khả năng mắc bệnh hay không. Nhiều nghiên cứu cho thấy rằng các yếu tố sau có khả năng thúc đẩy bệnh phát triển, mặc dù vẫn chưa có câu trả lời rõ ràng:

• Bệnh tiểu đường;
• Stress, căng thẳng và phiền muộn kéo dài;
• Cholesterol cao;
• Hút thuốc;
• Ít giao tiếp xã hội.

TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP CỦA HỘI CHỨNG ALZHEIMER

Bộ não của chúng ta có nhiều tế bào thần kinh hơn cả các ngôi sao trong dải ngân hà. Mất trí nhớ làm tổn thương các tế bào thần kinh, khiến chúng không còn khả năng giao tiếp, điều này ảnh hưởng đến cách cơ thể chúng ta hoạt động.

Các triệu chứng cụ thể của bệnh Alzheimer phụ thuộc vào phần nào của não bị ảnh hưởng hoặc căn bệnh cụ thể gây ra chứng mất trí. Các dấu hiệu có thể bao gồm:

1. Sa sút trí nhớ và khả năng nhận thức

Khi mọi người già đi, phần lớn trí nhớ của họ và các khả năng nhận thức khác dần suy giảm. Tại thời điểm này, cơ thể không còn có khả năng phản ứng nhanh và linh hoạt, điều này là một phần tự nhiên của quá trình lão hóa. Mặc dù việc phát hiện và giải quyết các vấn đề thường trở nên khó khăn hơn, nhưng họ vẫn có thể tiếp cận với kiến thức mà họ đã học được trong nhiều năm. Họ cũng luôn tự tin, độc lập và có khả năng đưa ra những quyết định đúng đắn.

Điều này khác với bệnh Alzheimer. Trí nhớ ngắn hạn bị ảnh hưởng nhiều hơn, một trong những dấu hiệu phổ biến nhất của bệnh, đặc biệt là ở giai đoạn đầu. Điều này có nghĩa là người bệnh có thể quên đi những gì vừa xảy ra nhưng vẫn có thể nhớ lại những gì đã xảy ra trong một thời gian dài. Trí nhớ dài hạn, tuy nhiên, cũng mất dần theo thời gian. Khả năng tập trung suy giảm, khiến việc duy trì sự định hướng cả về thời gian và không gian trở nên khó khăn hơn.

Trở nên khó khăn hơn để liên kết những điều đã học trong quá khứ với các tình huống hoặc ấn tượng mới. Sẽ đến lúc không thể hiểu bối cảnh, đánh giá thông tin, hình thành quan điểm và sau đó đưa ra quyết định. Một bệnh nhân ở giai đoạn cuối có thể nhìn thấy mưa bên ngoài và có thể nói về điều này. Tuy nhiên, họ sẽ không thể đưa ra kết luận cho những gì họ đã làm. Sau đó, họ có thể ra ngoài mua sắm với áo thun thay vì ô hoặc áo mưa.

2. Khó khăn diễn đạt bằng ngôn ngữ

Người bệnh Alzheimer có thể gặp khó khăn khi theo dõi hoặc tham gia vào một cuộc trò chuyện. Họ có thể dừng lại khi đang nói và không biết phải tiếp tục như thế nào hoặc họ có thể lặp lại những câu chuyện mà họ đã kể trước đó.

Khi triệu chứng của bệnh tăng lên, người bệnh sử dụng các từ hoặc cụm từ không phù hợp với ngữ cảnh. Điều này làm cho việc hiểu họ khó khăn hơn đối với những người khác. Ngoài ra, những người bị suy giảm trí tuệ cũng quên nghĩa của các từ, khiến họ thường không thể theo dõi cuộc trò chuyện. Điều này khiến họ ngày càng khó nói.

3. Thay đổi hành vi, tâm trạng và tính cách

Nhiều bệnh nhân trải qua những thay đổi hành vi đáng chú ý. Người bệnh có thể thay đổi tâm trạng và tính cách. Họ có thể nghi ngờ, chán nản, sợ hãi hoặc lo lắng. Họ có thể dễ dàng nổi nóng khi ở với bạn bè, ở nhà hoặc tại nơi làm việc.

Người bệnh cũng có thể bắt đầu từ bỏ các hoạt động xã hội, các dự án công việc, các sở thích hoặc các môn thể thao.Do những thay đổi mà người bệnh gặp phải, họ có thể ngại giao tiếp xã hội. Đôi khi họ cảm thấy mệt mỏi vì trách nhiệm công việc, gia đình và xã hội.

4. Nhầm lẫn thời gian hoặc địa điểm

Có khả năng người bệnh Alzheimer quên mất ngày tháng, mùa và sự chuyển biến thời gian. Chẳng hạn, họ đứng ở một địa điểm nhưng không nhớ làm sao họ đến đó hoặc để làm gì. Ngoài ra, người bệnh cũng gặp nhiều khó khăn khi cố hiểu một sự kiện xảy ra ngay lập tức.

5. Đặt đồ vật sai vị trí và không nhớ mình đã từng làm gì

Bệnh nhân có thể đặt các vật dụng ở những nơi không phù hợp. Họ có thể mất đồ vật và không nhớ cách tìm lại chúng. Do đó, người bệnh thường nghĩ rằng ai đó đã ăn cắp đồ của họ, và việc này sẽ xảy ra nhiều hơn trong tương lai.

CÁC BIẾN CHỨNG CỦA BỆNH ALZHEIMER

Mất trí nhớ và ngôn ngữ, suy giảm khả năng phán đoán và những thay đổi nhận thức khác do hội chứng này có thể khiến việc điều trị các bệnh lý khác trở nên khó khăn hơn. Một người bị Alzheimer có thể:

• Không thông báo với người khác rằng họ đang bị đau, ví dụ như đau răng, đau tay…
• Không thể tuân thủ liệu trình điều trị,
• Không thông báo hoặc mô tả tác dụng phụ của thuốc

Khi bệnh trở nên nặng hơn, những thay đổi trong não bắt đầu ảnh hưởng đến các hoạt động thể chất, chẳng hạn như nuốt và kiểm soát hành vi. Phần lớn bệnh nhân Alzheimer chết do các bệnh kèm theo khác, chẳng hạn như:

Viêm phổi: Đây là tình trạng phổi bị phù nề và nhiễm trùng do hít phải các chất nhầy từ thức ăn hoặc dịch dạ dày vào đường hô hấp hoặc phổi.

Nhiễm trùng: Bệnh nhân thường đi tiểu không tự chủ và cần thông tiểu, làm tăng nguy cơ nhiễm trùng đường niệu nặng hơn, có thể đe dọa tính mạng nếu không được điều trị.

Bị ngã và chấn thương: Vì bệnh nhân thường khó định hướng khoảng cách nên nguy cơ ngã tăng lên khi di chuyển và vận động. Điều này có thể dẫn đến các trường hợp như gãy xương, chấn thương vùng đầu hoặc cổ nặng có thể gây xuất huyết hoặc tụ máu và cần phẫu thuật và chăm sóc nội trú.

CÁCH PHÒNG TRÁNH BỆNH ALZHEIMER

Tiến trình lão hóa não bộ theo thời gian và tuổi tác là nguyên nhân gây ra bệnh Alzheimer. Tuy nhiên, bệnh có thể xuất hiện sớm hay muộn, mức độ trầm trọng hay giảm nhẹ là do cách chúng ta sống và sinh hoạt. Do đó, có nhiều cách để ngăn chặn bệnh phát triển sớm và kiểm soát các biến chứng nguy hiểm, chẳng hạn như:

1. Phòng ngừa các bệnh tim mạch

Nghiên cứu cho thấy 80% người bị Alzheimer có bệnh tim mạch. Ở một số cá nhân, có những mảng vón và đám rối đặc trưng trên não nhưng không có biểu hiện của bệnh Alzheimer.

Theo chuyên gia, các mảng vón và đám rối này chỉ hoạt động khi hệ mạch máu não cũng có vấn đề. Yếu tố chính làm tăng nguy cơ mắc bệnh là bệnh tim mạch. Do đó, những người bị tăng huyết áp, đái tháo đường (còn được gọi là tiểu đường) và rối loạn lipid máu (còn được gọi là mỡ máu cao) phải được điều trị ngay lập tức để tránh bệnh tim mạch trong thời gian dài.

2. Thường xuyên tập thể dục

Tập thể dục có thể giúp trì hoãn các triệu chứng của bệnh Alzheimer. Để vận động có hiệu quả, hãy thực hiện vận động theo hướng dẫn của chuyên gia. Điều này sẽ cung cấp máu và oxy đầy đủ cho não.

3. Tránh gặp các chấn thương vùng đầu

Chấn thương đầu nặng, đặc biệt là những chấn thương dẫn đến bất tỉnh, có mối liên hệ rõ ràng với khả năng mắc Alzheimer về sau. Vì vậy, bạn nên bảo vệ đầu của mình để tránh bị thương không đáng có.

4. Ăn uống khoa học

Tăng cường sức khỏe não bộ có thể đạt được thông qua một chế độ ăn uống cân bằng bao gồm ngũ cốc nguyên hạt, dầu oliu, đậu phộng, cá, gà, trứng, các chế phẩm từ sữa và nhiều rau và trái cây tươi. Hạn chê với thịt đỏ và đường.

5. Ngủ đủ giờ, đủ giấc và ngủ có chất lượng

Giấc ngủ tốt có thể giúp ngăn Alzheimer phát triển sớm và trầm trọng. Bởi vì não bộ "vệ sinh" các synapse trong lúc ngủ để đảm bảo việc truyền tin được thông thoáng, loại bỏ những ký ức không cần thiết và loại bỏ amyloid để tránh hình thành mảng vón. Tốt nhất là ngủ 8 tiếng mỗi đêm mà không dùng thuốc.

BỆNH ALZHEIMER SỐNG ĐƯỢC BAO LÂU?

Chăm sóc bệnh nhân mắc bệnh Alzheimer giai đoạn nặng thường gặp nhiều thách thức. Bệnh Alzheimer là nguyên nhân gây tử vong đứng thứ 6 ở Hoa Kỳ trên mọi lứa tuổi và đứng thứ 5 ở những người 65 tuổi trở lên.

Nhiều người thắc mắc liệu bệnh Alzheimer sống được bao lâu. Theo thống kê, tuổi thọ của mỗi bệnh nhân là khác nhau. Sau khi chẩn đoán, tuổi thọ trung bình là 8 đến 10 năm. Tuy nhiên, đôi khi nó có thể ngắn hoặc kéo dài hơn. Sức khỏe của mỗi người khác nhau.

BỆNH CÓ DI TRUYỀN KHÔNG?

Phần lớn các bệnh nhân bị khởi phát muộn và các triệu chứng bắt đầu xuất hiện vào giữa những năm 60. Ngược lại, bệnh Alzheimer khởi phát sớm rất hiếm, chiếm dưới một phần trăm mọi người. Bệnh thường xuất hiện ở độ tuổi ba mươi đến sáu mươi. Một số trường hợp là kết quả của sự thay đổi di truyền xảy ra trong một trong ba gen.

Các protein bất thường có liên quan đến bệnh được tạo ra do đột biến trong các gen này. Mỗi đột biến này đóng một vai trò riêng biệt trong việc phá vỡ APP, một loại protein mà chức năng chính xác của nó vẫn chưa được hiểu đầy đủ. Sự phân hủy này là một phần của quá trình tạo ra các dạng mảng amyloid có hại. Các dấu hiệu của hiện tượng Alzheimer được coi là những dấu hiệu của quá trình này.

Đứa trẻ có cha hoặc mẹ mang đột biến gen một trong ba gen này có cơ hội thừa hưởng 50/50. Đứa trẻ có khả năng rất cao mắc bệnh Alzheimer khởi phát sớm nếu đột biến thực sự là do di truyền.

Nguy cơ phát triển bệnh Alzheimer giai đoạn đầu tăng lên khi mắc hội chứng Down. Nhiều người mắc hội chứng Down mắc bệnh khi lớn tuổi, với các triệu chứng bắt đầu xuất hiện ở độ tuổi năm mươi hoặc sáu mươi.

BỆNH CÓ XUẤT HIỆN Ở GIỚI TRẺ KHÔNG?

Bệnh Alzheimer khởi phát sớm rất hiếm, chiếm dưới mười phần trăm mọi người mắc bệnh. Nó thường xảy ra ở độ tuổi ba mươi đến sáu mươi. Sự thay đổi di truyền gây ra một số trường hợp.

Các bệnh lý liên quan đến hệ thần kinh đang gia tăng ở Việt Nam, nhưng điều đáng lo ngại là hầu hết người bệnh không biết nhiều về bệnh và thường chủ quan khi có các dấu hiệu, khiến bệnh trở nên tồi tệ hơn.

Bệnh viện Đa khoa Medic Bình Dương quy tụ đội ngũ chuyên gia hàng đầu là các giáo sư đầu ngành, bác sĩ giàu kinh nghiệm trong lĩnh vực thần kinh. Bên cạnh đó, với hệ thống trang thiết bị hiện đại và áp dụng các kỹ thuật tiên tiến trong chẩn đoán và điều trị thành công cho các bệnh nhân mắc các bệnh lý thần kinh như: đau nửa đầu, đau đầu mạn tính, tai biến mạch máu não, rối loạn giấc ngủ, sa sút trí tuệ, Alzheimer, động kinh, Parkinson,… Để đặt lịch thăm khám và điều trị, liên hệ qua số hotline: 0915.045.115 hoặc truy cập website https://medicbinhduong.vn/ để được tư vấn.