VIÊM XOANG DO NẤM: NGUYÊN NHÂN, TRIỆU CHỨNG, BIẾN CHỨNG VÀ CÁCH ĐIỀU TRỊ

PHÂN LOẠI VIÊM XOANG DO NẤM

Viêm xoang do nấm được chia thành hai nhóm chính: không xâm lấn và xâm lấn, dựa trên mức độ lan rộng và tấn công của nấm vào các mô xung quanh.

1. Viêm xoang do nấm không xâm lấn

Đây là nhóm viêm xoang do nấm chỉ khu trú trong các hốc xoang, không xâm nhập vào mô lân cận.

Viêm xoang do nấm dị ứng (Allergic Fungal Sinusitis – AFS)

Đây là thể viêm xoang do nấm phổ biến, xảy ra ở những người có cơ địa dị ứng. Nấm phát triển trên niêm mạc xoang gây phản ứng dị ứng, dẫn đến viêm kéo dài và tắc nghẽn xoang. Bệnh thường tiến triển thành viêm xoang mạn tính nếu không được điều trị kịp thời.

U nấm xoang (Mycetoma)

Thường gặp nhất ở xoang hàm, do nấm Aspergillus gây ra. Nấm tích tụ và tạo thành khối giống u bên trong xoang, có thể làm tắc nghẽn đường dẫn lưu xoang. Triệu chứng thường mờ nhạt, chủ yếu là nghẹt mũi kéo dài, đôi khi kèm theo polyp mũi.

Viêm xoang do nấm hoại sinh (Saprophytic Fungal Sinusitis)

Nấm phát triển trên bề mặt chất nhầy trong mũi và được phát hiện khi có các vảy nấm trong dịch mủ. Dạng này thường không gây triệu chứng rõ ràng và có thể cải thiện sau khi làm sạch xoang.

2. Viêm xoang do nấm xâm lấn

Nhóm này nguy hiểm hơn do nấm có khả năng xâm nhập vào mô mềm, mạch máu, thần kinh hoặc thậm chí lan đến mắt và não.

Viêm xoang do nấm xâm lấn cấp tính (Acute Fulminant Invasive Fungal Sinusitis)

Là thể nặng nhất, tiến triển nhanh, thường gặp ở những bệnh nhân suy giảm miễn dịch (ung thư, hóa trị, ghép tạng...). Nấm phá hủy mạch máu, gây hoại tử mô, lan vào hốc mắt hoặc hộp sọ, dẫn đến mù lòa hoặc tử vong. Trường hợp nặng có thể lan đến xoang hang, động mạch cảnh...

Viêm xoang do nấm xâm lấn mạn tính (Chronic Invasive Fungal Sinusitis)

Diễn tiến chậm hơn, thường kéo dài trên 12 tuần. Bệnh gặp nhiều ở người tiểu đường hoặc có tiền sử viêm xoang mạn tính. Mặc dù triệu chứng không rầm rộ, nhưng vẫn có nguy cơ phá hủy mô và lan rộng nếu không được điều trị.

Viêm xoang do nấm xâm lấn u hạt (Granulomatous Invasive Fungal Sinusitis – GIFS)

Là thể hiếm gặp, thường do Aspergillus flavus gây ra. Người bệnh có thể bị lồi mắt một bên, do hệ miễn dịch phản ứng mạnh mẽ với nấm và tấn công mô mũi, dẫn đến phá hủy mô và hình thành khối u dạng u hạt.

NGUYÊN NHÂN VÀ YẾU TỐ NGUY CƠ GÂY VIÊM XOANG DO NẤM

Viêm xoang do nấm chủ yếu được gây ra bởi hai nhóm nấm chính: nấm mốc và nấm men, trong đó nấm mốc là tác nhân phổ biến hơn. Các bào tử nấm có mặt phổ biến trong không khí và có thể dễ dàng xâm nhập vào xoang mũi, đặc biệt khi môi trường và điều kiện cơ địa thuận lợi.

Một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ làm tăng khả năng mắc viêm xoang do nấm bao gồm:

1. Bất thường về cấu trúc mũi xoang

– Các dị dạng giải phẫu như vách ngăn lệch, polyp mũi, hẹp lỗ thông xoang… có thể gây cản trở sự lưu thông khí và dịch tiết trong xoang, tạo điều kiện cho nấm phát triển.

2. Yếu tố môi trường

– Thường xuyên tiếp xúc với bụi bẩn, hóa chất, đất trồng hoặc môi trường ô nhiễm có thể làm tăng nguy cơ tiếp xúc với bào tử nấm.

– Khí hậu nóng ẩm là điều kiện thuận lợi cho nấm phát triển. Viêm xoang do nấm dị ứng thường gặp ở các vùng như Ấn Độ, Pakistan, Sudan và các nước Đông Nam Á – nơi có độ ẩm cao quanh năm.

3. Suy giảm hệ miễn dịch

Những người có hệ miễn dịch suy yếu dễ bị viêm xoang do nấm, đặc biệt là các thể xâm lấn. Các đối tượng nguy cơ bao gồm:

– Người mắc bệnh mạn tính như đái tháo đường, đặc biệt nếu không kiểm soát tốt đường huyết.

– Bệnh nhân ung thư đang điều trị hóa trị, xạ trị.

– Người nhiễm HIV/AIDS.

– Bệnh nhân sau ghép tạng đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.

4. Cơ địa dị ứng

Những người có cơ địa dị ứng, đặc biệt là viêm mũi dị ứng hoặc hen phế quản, có nguy cơ cao phát triển viêm xoang do nấm dị ứng.

5. Giới tính

Một số nghiên cứu ghi nhận tỷ lệ mắc viêm xoang do nấm bóng cao hơn ở phụ nữ so với nam giới, tuy cơ chế chưa được làm rõ hoàn toàn.

TRIỆU CHỨNG CỦA VIÊM XOANG DO NẤM

Viêm xoang do nấm thường có biểu hiện tương tự các loại viêm xoang khác, nhưng vẫn có một số dấu hiệu đặc trưng. Bệnh thường khởi phát ở một bên mũi với các triệu chứng điển hình như:

• Nghẹt mũi kéo dài.
• Chảy dịch mũi (có thể đặc, màu vàng hoặc xanh, đôi khi có mùi hôi).
• Suy giảm hoặc mất khứu giác.
• Cảm giác đau nhức, áp lực vùng xoang, đặc biệt ở má, trán hoặc giữa hai mắt.
• Sốt (thường gặp ở giai đoạn cấp tính).
• Ở những người có hệ miễn dịch suy yếu, viêm xoang do nấm có thể tiến triển nghiêm trọng hơn với các triệu chứng cảnh báo như:
• Lồi mắt: Mắt có thể bị đẩy ra phía trước, lồi rõ ra khỏi hốc mắt.
• Thay đổi màu da vùng mặt: Da có thể chuyển sang nhợt nhạt hoặc tím đen.
• Cảm giác tê bì da mặt.
• Căng tức vùng mặt và quanh hốc mắt.
• Suy giảm thị lực, thậm chí mù lòa nếu nấm xâm nhập vào hốc mắt.

Các triệu chứng của viêm xoang do nấm thường khó phân biệt với các loại viêm xoang khác, do biểu hiện tương đối giống nhau. Vì vậy, người bệnh cần đi khám chuyên khoa Tai Mũi Họng càng sớm càng tốt khi có triệu chứng nghi ngờ viêm xoang.

Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ chỉ định các xét nghiệm chuyên sâu giúp xác định chính xác nguyên nhân – bao gồm viêm xoang do nấm hay loại khác. Việc chẩn đoán đúng và kịp thời là yếu tố then chốt để điều trị hiệu quả và ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm như hoại tử mô, mù lòa, hoặc nấm xâm nhập vào não – đe dọa trực tiếp đến tính mạng.

PHÒNG NGỪA VIÊM XOANG DO NẤM

Việt Nam nằm trong khu vực có khí hậu nóng ẩm, mưa nhiều – điều kiện thuận lợi cho nấm mốc sinh sôi và phát triển. Đây cũng là một trong những yếu tố làm gia tăng nguy cơ mắc các bệnh liên quan đến tai mũi họng, đặc biệt là viêm xoang do nấm. Việc nâng cao sức đề kháng vùng tai mũi họng là một trong những biện pháp quan trọng để phòng tránh bệnh hiệu quả. Cụ thể, người dân cần lưu ý:

1. Giữ vệ sinh và bảo vệ vùng mũi họng hằng ngày

• Giữ ấm vùng mũi, họng, đặc biệt khi thời tiết chuyển lạnh hoặc mưa ẩm.
• Rửa mũi bằng nước muối sinh lý, súc họng thường xuyên để làm sạch chất nhầy và loại bỏ tác nhân gây bệnh.
• Đeo khẩu trang khi ra ngoài, nhất là ở nơi có nhiều bụi bẩn, ô nhiễm hoặc hóa chất.

2. Cải thiện môi trường sống

• Vệ sinh nhà cửa sạch sẽ, thông thoáng; hạn chế ẩm thấp, ẩm mốc trong phòng ngủ, nhà tắm, khu vực bếp.
• Sử dụng máy hút ẩm hoặc máy lọc không khí nếu cần thiết.
• Phơi khăn mặt, chăn ga gối ngoài nắng thường xuyên để tiêu diệt nấm mốc và vi khuẩn.

3. Chủ động kiểm soát các yếu tố nguy cơ

Nếu bạn thuộc nhóm nguy cơ cao như người có viêm xoang mạn tính, viêm mũi dị ứng, đái tháo đường, ung thư, suy giảm miễn dịch…, cần chủ động thăm khám định kỳ với bác sĩ chuyên khoa Tai Mũi Họng.

Nội soi mũi xoang định kỳ có thể giúp phát hiện sớm các bất thường và có hướng điều trị kịp thời.

4. Tránh để cơ thể suy yếu hoặc mắc các bệnh đường hô hấp kéo dài

Tăng cường sức đề kháng bằng chế độ ăn uống đầy đủ dinh dưỡng, ngủ đủ giấc và vận động hợp lý.

Điều trị dứt điểm các bệnh lý hô hấp như cảm cúm, viêm họng, viêm amidan… để tránh ảnh hưởng đến chức năng mũi xoang.

VIÊM XOANG DO NẤM CÓ NGUY HIỂM KHÔNG?

Viêm xoang do nấm – đặc biệt là thể xâm lấn cấp tính – là một bệnh lý nguy hiểm, có thể đe dọa đến tính mạng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.

Dạng nặng nhất là viêm xoang do nấm xâm lấn tối cấp, thường xảy ra ở những người có hệ miễn dịch suy yếu. Nấm có thể phá hủy mô, xâm nhập vào mắt, não, hoặc mạch máu lớn, gây mù lòa, viêm màng não, hoặc chảy máu nghiêm trọng dẫn đến tử vong nhanh chóng.

Ngay cả khi đã được điều trị, một số bệnh nhân vẫn có thể gặp các di chứng như:

• Tổn thương dây thần kinh.
• Đau mạn tính vùng mặt.
• Mất mô, biến dạng khuôn mặt.

Do đó, việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời là yếu tố then chốt để hạn chế tối đa các biến chứng nguy hiểm của bệnh.

VIÊM XOANG DO NẤM NÊN ĂN GÌ VÀ KIÊNG GÌ?

Hiện tại, chưa có khuyến nghị chính thức về chế độ ăn kiêng dành riêng cho người bị viêm xoang do nấm. Tuy nhiên, để hỗ trợ quá trình điều trị và giảm nhẹ triệu chứng, người bệnh nên lưu ý một số nguyên tắc dinh dưỡng sau:

Thực phẩm nên hạn chế:

• Đồ lạnh (nước đá, kem): Có thể làm tăng tiết dịch và gây nghẹt mũi nhiều hơn.
• Gia vị cay nóng (ớt, tiêu...): Dễ kích ứng niêm mạc mũi xoang, làm tăng cảm giác đau nhức, sưng nề.

Thực phẩm nên ưu tiên:

• Đồ ăn ấm nóng: Giúp làm loãng dịch nhầy, thúc đẩy lưu thông máu ở vùng xoang, hỗ trợ giảm nghẹt mũi và đau nhức.
• Thực phẩm giàu vitamin C, kẽm, omega-3: Tăng cường hệ miễn dịch và khả năng chống viêm tự nhiên cho cơ thể.
• Ngoài ra, người bệnh nên uống đủ nước, ngủ đủ giấc và hạn chế tiếp xúc môi trường ô nhiễm để hỗ trợ điều trị hiệu quả hơn.

Viêm xoang do nấm là một dạng nhiễm trùng xoang do nấm mốc hoặc nấm men gây ra. Bệnh có thể diễn tiến nghiêm trọng, đặc biệt ở những người có hệ miễn dịch suy giảm như bệnh nhân tiểu đường, ung thư, HIV/AIDS hoặc đang sử dụng thuốc ức chế miễn dịch.

Một số nghiên cứu cũng cho thấy phụ nữ có nguy cơ mắc nấm bóng cao hơn nam giới. Do đó, việc theo dõi sức khỏe định kỳ, giữ vệ sinh mũi xoang, và thăm khám kịp thời khi có dấu hiệu bất thường là rất cần thiết để phát hiện sớm và điều trị hiệu quả, tránh biến chứng nguy hiểm. Liên hệ trực tiếp qua số hotline 0915.045.115 hoặc truy cập trang web https://medicbinhduong.vn/ để được tư vấn.