TAY CHÂN MIỆNG Ở TRẺ EM: DẤU HIỆU, ĐIỀU TRỊ VÀ PHÒNG NGỪA

TAY CHÂN MIỆNG Ở TRẺ EM LÀ GÌ?

Tay chân miệng (Hand, Foot, Mouth Disease – HFMD) là một bệnh do virus gây ra, khiến người bệnh xuất hiện các vết phồng rộp ở miệng, cổ họng, bàn tay và bàn chân. Bệnh thường xảy ra ở trẻ em dưới 10 tuổi và dễ bùng phát thành dịch tại những nơi tập trung đông trẻ em như nhà trẻ, trường học,… Tay chân miệng có thể xảy ra quanh năm, nhưng thường tăng nhanh vào khoảng từ tháng 3 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 12.

Theo báo cáo từ Bộ Y Tế, trong năm 2023, Việt Nam đã ghi nhận 68.096 ca mắc bệnh tay chân miệng trên toàn quốc, trong đó có 18 trường hợp tử vong.

NGUYÊN NHÂN TRẺ BỊ TAY CHÂN MIỆNG

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em được gây ra bởi các loại virus thuộc loài A-human enteroviruses (HEVA), thuộc chi Enterovirus, họ Picornaviridae, trong đó các tác nhân gây bệnh phổ biến nhất là Coxsackievirus (CV) A10, A14, A16 và Enterovirus (HEV) 71.

Mặc dù các trường hợp trẻ mắc bệnh do HEV ít gặp hơn so với CV, nhưng bệnh thường nghiêm trọng hơn và có thể dẫn đến các biến chứng nguy hiểm. Theo thống kê từ Cục Y tế Dự phòng, phần lớn các ca tử vong do bệnh tay chân miệng là do nhiễm Enterovirus 71, với nhóm tuổi tử vong phổ biến là trẻ dưới 3 tuổi, chiếm 75% – 86% tổng số ca tử vong.

Một số yếu tố làm tăng nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng ở trẻ bao gồm:

- Trẻ là người Châu Á.

- Thiếu hụt enzyme glucose – 6 – phosphate dehydrogenase.

- Trẻ nằm trong độ tuổi từ 6 tháng đến 3 tuổi.

- Có tiền sử hôn mê, sốt kéo dài trên 3 ngày, hoặc sốt cao trên 38.5 độ C.

CÁCH NHẬN BIẾT TAY CHÂN MIỆNG Ở TRẺ EM

Khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng, trẻ sẽ lần lượt xuất hiện các triệu chứng như mệt mỏi, sốt và phát ban. Tuy nhiên, hình thái của các nốt ban sẽ khác nhau tùy thuộc vào loại virus gây bệnh:

Các mụn nước nhỏ, hình bầu dục, màu trắng thường xuất hiện nhiều ở lòng bàn tay, lòng bàn chân và trong miệng. Trẻ sẽ cảm thấy đau miệng và cổ họng, làm giảm sự thèm ăn và khiến trẻ ăn uống kém hơn.

Những nốt ban màu đỏ, có vảy nâu thường mọc ở mặt ngoài của cánh tay, bàn tay, chân, bàn chân, quanh miệng và mông trên, hiếm khi xuất hiện bên trong miệng. Với dạng này, trẻ thường không gặp khó khăn trong việc ăn uống.

Các triệu chứng của bệnh tay chân miệng thường bắt đầu xuất hiện trong vòng 3 – 7 ngày sau khi trẻ nhiễm virus và kéo dài từ 7 – 10 ngày. Các vết ban và mụn nước do bệnh tay chân miệng gây ra thường không gây đau hoặc ngứa.

Lưu ý, nếu trẻ đang mắc bệnh chàm và nhiễm thêm virus gây bệnh tay chân miệng, tình trạng bệnh có thể trở nên nghiêm trọng hơn và làm tăng nguy cơ nhiễm khuẩn ở trẻ.

TAY CHÂN MIỆNG CÓ LÂY KHÔNG?

Bệnh tay chân miệng rất dễ lây lan từ người này sang người khác. Virus gây bệnh có thể lây truyền từ trước khi các triệu chứng xuất hiện cho đến khi bệnh được chữa khỏi hoàn toàn.

LÂY NHƯ THẾ NÀO?

Hình thức lây lan chính của bệnh tay chân miệng là qua tiếp xúc với các chất lỏng từ mụn nước hoặc các giọt bắn chứa virus khi bệnh nhân ho, hắt hơi, hoặc nói chuyện. Ngoài ra, trẻ có thể nhiễm virus tay chân miệng khi chạm vào bề mặt có chứa virus, ăn thực phẩm nhiễm virus, hoặc tiếp xúc với phân của người bệnh.

Vì vậy, khi trẻ mắc bệnh tay chân miệng, bố mẹ cần thông báo cho giáo viên và cho trẻ ngừng đến trường cho đến khi trẻ khỏi bệnh hoàn toàn và tất cả các mụn nước đã khô lại.

BỆNH  TAY CHÂN MIỆNG Ở TRẺ EM CÓ THỂ BỊ TÁI NHIỄM NHIỀU LẦN KHÔNG?

Trẻ đã từng mắc bệnh tay chân miệng vẫn có nguy cơ bị tái nhiễm nhiều lần, vì bệnh có thể do nhiều loại virus khác nhau gây ra. Khi trẻ mắc bệnh, cơ thể sẽ chỉ sản sinh ra kháng thể đặc hiệu đối với loại virus đã gây bệnh trước đó, do đó nếu trẻ tiếp xúc với một loại virus khác gây bệnh tay chân miệng, trẻ vẫn có thể bị tái nhiễm.

Dù trẻ có biểu hiện triệu chứng lâm sàng hoặc không, khi nhiễm virus tay chân miệng, cơ thể trẻ vẫn sẽ sản sinh một lượng kháng thể chống lại virus. Tuy nhiên, lượng kháng thể này thường không nhiều và không duy trì lâu dài, nên không đủ để bảo vệ trẻ khi tiếp xúc với nguồn lây nhiễm trong tương lai.

ĐIỀU TRỊ TAY CHÂN MIỆNG Ở TRẺ

Bệnh tay chân miệng ở trẻ em do virus gây ra, vì vậy thuốc kháng sinh không được sử dụng trong điều trị bệnh này. Nguyên tắc điều trị chủ yếu là điều trị các triệu chứng mà bệnh gây ra, bao gồm:

• Hạ sốt, giảm đau: Paracetamol và Ibuprofen là hai loại thuốc giảm đau và hạ sốt thường được sử dụng. Lưu ý, Ibuprofen không được dùng cho trẻ dưới 6 tháng tuổi. Aspirin và các sản phẩm chứa Aspirin cũng không được sử dụng vì chúng có thể gây ra hội chứng Reye, một tình trạng nguy hiểm có thể dẫn đến tử vong.
• Giúp trẻ ăn uống dễ dàng hơn: Antacid dạng gel có thể được sử dụng để bôi lên các vết loét trong miệng nhằm giảm đau cho trẻ khi ăn. Tuy nhiên, cần thận trọng vì trẻ có thể bị sặc khi sử dụng loại thuốc này.
• Giảm ngứa: Bác sĩ có thể kê đơn một số loại thuốc kháng Histamin thông thường để giảm ngứa cho trẻ.
• Bổ sung nước: Đảm bảo cho trẻ uống đủ nước, sữa, dung dịch bù điện giải, hoặc các loại nước ép. Đối với trẻ dưới 1 tuổi, nên cho trẻ uống sữa mẹ để giúp bổ sung nước, tăng sức đề kháng và hỗ trợ hệ miễn dịch.

KHI NÀO NÊN ĐƯA TRẺ ĐẾN TRUNG TÂM Y TẾ?

Khi chăm sóc trẻ bị tay chân miệng, bố mẹ cần lưu ý đưa trẻ đến trung tâm y tế gần nhất ngay khi trẻ có các biểu hiện sau

• Sốt cao ≥ 39°C.
• Thở nhanh, khó thở.
• Giật mình, lừ đừ, run chi, quấy khóc, bứt rứt khó ngủ, nôn nhiều.
• Đi loạng choạng.
• Da nổi vân tím, vã mồ hôi, tay chân lạnh.
• Co giật, hôn mê.

Những dấu hiệu này có thể là biểu hiện của các biến chứng nguy hiểm và cần được thăm khám, điều trị kịp thời.

CÁCH PHÒNG NGỪA TAY CHÂN MIỆNG CHO TRẺ NHỎ

Để giảm nguy cơ mắc bệnh tay chân miệng ở trẻ, bố mẹ cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa sau:

• Rèn cho trẻ thói quen rửa tay kỹ lưỡng bằng xà phòng khử khuẩn trước khi ăn, sau khi đi vệ sinh, sau khi ho, hắt hơi, xì mũi, hoặc tiếp xúc với chất dịch cơ thể của người khác.
• Tránh cho trẻ sử dụng chung các vật dụng cá nhân với người khác, bao gồm ly uống nước, khăn tắm, bàn chải đánh răng, quần áo, và các đồ dùng khác.
• Hướng dẫn trẻ dùng khăn giấy che miệng khi ho, hắt hơi, xì mũi, và sau đó bỏ khăn giấy vào thùng rác ngay lập tức.
• Thường xuyên khử khuẩn và làm sạch đồ chơi của trẻ cũng như các khu vực sinh hoạt trong nhà để hạn chế sự lây lan của virus.

CHĂM SÓC TRẺ BỊ TAY CHÂN MIỆNG HIỆU QUẢ

Bệnh tay chân miệng ở trẻ rất hiếm khi gây ra các biến chứng nặng và thường sẽ tự khỏi nếu trẻ được chăm sóc đúng cách. Dưới đây là một số hướng dẫn chăm sóc trẻ bị tay chân miệng tại nhà:

• Cho trẻ uống thuốc đúng theo chỉ định của bác sĩ. Bố mẹ không nên tự ý cho trẻ uống bất kỳ loại thuốc nào để điều trị tay chân miệng mà chưa có sự đồng ý từ bác sĩ.
• Trẻ bị tay chân miệng dễ bị mất nước, vì vậy bố mẹ cần đảm bảo trẻ uống đủ nước mỗi ngày hoặc sử dụng dung dịch bù nước để cung cấp nước và điện giải. Nên cho trẻ uống nước theo từng ngụm nhỏ để tránh gây đau khi nuốt.
• Các vết phồng rộp và mụn nước trên da nên được để khô tự nhiên, không nên làm vỡ chúng để tránh nguy cơ bội nhiễm.
• Cho trẻ ăn các loại thức ăn mềm, dễ tiêu hóa như cháo, súp, khoai tây nghiền, sữa chua,… Tránh cho trẻ ăn đồ chua, cay, hoặc nóng để giảm thiểu kích ứng.
• Khuyến khích trẻ súc miệng bằng nước muối sinh lý hàng ngày để giữ vệ sinh miệng.
• Chăm sóc trẻ tại nhà, hạn chế cho trẻ tiếp xúc với người khác để giảm nguy cơ lây lan bệnh.

Bệnh tay chân miệng ở trẻ có khả năng lây lan rất nhanh và dễ bùng phát thành dịch nếu không có các biện pháp phòng ngừa phù hợp. Vì vậy, bố mẹ cần chủ động thực hiện các biện pháp phòng ngừa cho trẻ, đồng thời trang bị những kiến thức cần thiết để nhận biết và chăm sóc đúng cách khi trẻ mắc bệnh. Điều này không chỉ giúp bảo vệ sức khỏe của trẻ mà còn góp phần ngăn chặn sự lây lan của bệnh trong cộng đồng.