ZONA THẦN KINH LÀ GÌ? NGUYÊN NHÂN, BIẾN CHỨNG VÀ BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA

BỆNH ZONA THẦN KINH LÀ GÌ?

Zona thần kinh là một biến chứng của bệnh zona, một bệnh nhiễm trùng do virus Varicella-Zoster (VZV) gây ra. Ban đầu, người nhiễm virus VZV sẽ biểu hiện bệnh thủy đậu. Dù đã khỏi thủy đậu, virus vẫn còn tồn tại trong cơ thể, ẩn sâu trong hạch thần kinh. Khi hệ miễn dịch suy giảm, cơ thể suy nhược hoặc gặp các yếu tố kích thích như căng thẳng, virus sẽ tái hoạt động, di chuyển dọc theo dây thần kinh đến da, gây ra các triệu chứng của bệnh zona, bao gồm tổn thương ở da và dây thần kinh. Zona thần kinh có thể kéo dài nhiều năm ngay cả khi các vết thương ngoài da đã lành.

Người mắc bệnh zona thường có các triệu chứng như đau, sốt, mệt mỏi và mất ngủ. Hồng ban và mụn nước thường xuất hiện thành từng chùm, chủ yếu ở một bên cơ thể. Mụn nước khi vỡ sẽ tạo thành các vết loét, rỉ dịch, sau đó đóng mài và lành dần, có thể để lại vết thâm hoặc sẹo nếu không được chăm sóc kỹ lưỡng.

Thời gian phát bệnh zona thường kéo dài từ 1 đến 2 tuần hoặc lâu hơn, tùy thuộc vào cơ địa và tình trạng sức khỏe của mỗi người. Những người có bệnh nền, trẻ nhỏ, người cao tuổi trên 80 hoặc người bị suy giảm miễn dịch có thể mắc bệnh kéo dài hơn. Sau khi da lành, cảm giác đau tại vị trí bị zona có thể vẫn tồn tại và kéo dài nhiều tháng, thậm chí nhiều năm, gây phiền toái cho người bệnh.

NGUYÊN NHÂN BỊ ZONA THẦN KINH

Nguyên nhân gây bệnh zona thần kinh là do sự tái hoạt động của virus Varicella-Zoster (VZV) sau khi người bệnh đã từng mắc thủy đậu. Các yếu tố làm gia tăng nguy cơ tái hoạt động của virus này bao gồm:

- Suy giảm miễn dịch.

- Căng thẳng tâm lý kéo dài.

- Tuổi tác cao, đặc biệt là người lớn tuổi.

- Trải qua phẫu thuật.

- Điều trị các bệnh ung thư, như hóa trị hoặc xạ trị.

Những yếu tố này làm suy yếu hệ miễn dịch, tạo điều kiện thuận lợi cho virus hoạt động trở lại và gây bệnh zona thần kinh.

TRIỆU CHỨNG BỆNH ZONA THẦN KINH

Bệnh zona thần kinh có các triệu chứng sau:

1. Nóng rát và đau

Triệu chứng đầu tiên là cảm giác ngứa, đau hoặc nóng rát, thường xuất hiện trước khi phát ban. Người bệnh cảm thấy đau dọc dây thần kinh ở nửa bên cơ thể, sau đó là cảm giác nóng rát, ngứa và đau dữ dội. Trước đó, bệnh nhân có thể sốt nhẹ, mệt mỏi và đau nhức cơ thể (triệu chứng của nhiễm siêu vi).

2. Mụn nước, bọng nước chứa dịch trong

Phát ban xuất hiện dưới dạng mụn nước mọc thành chùm, phân bố theo dây thần kinh theo dạng dải hoặc mảng lớn. Sau 3-4 ngày, các mụn nước liên kết thành bọng nước, chứa dịch trong, gây đau và khó chịu. Sau một thời gian, bọng nước sẽ xẹp và có thể vỡ, đôi khi để lại sẹo.

3. Sưng đau các vùng lân cận và nổi hạch 

Bệnh thường xuất hiện ở một bên cơ thể, như ở eo, mặt, cổ hoặc thân mình, với cảm giác đau từ nhẹ đến dữ dội tại vùng da bị ảnh hưởng. Nếu zona xuất hiện ở cổ, vai, nó có thể lan ra các khu vực lân cận như cánh tay, bàn tay; nếu ở mông, có thể lan xuống đùi và chân. Ngoài ra, hạch có thể nổi lên ở cổ, nách, hoặc bẹn, tương ứng với vị trí phát ban.

4. Các dấu hiệu khác của bệnh zona 

Bệnh nhân cũng có thể gặp phải các triệu chứng khác như:

- Sốt.

- Ớn lạnh.

- Đau đầu.

- Mệt mỏi.

- Nhạy cảm với ánh sáng.

CÁC THỂ BỆNH ZONA PHỔ BIẾN

Các thể bệnh zona phổ biến ở các vùng khác nhau trên cơ thể bao gồm:

1. Zona trên khuôn mặt: 

Xuất hiện các mụn nước thành chùm trên nền hồng ban, thường ở vùng da quanh mắt, trán, da đầu, thái dương, sau chẩm, một bên gò má hoặc quanh cằm, dọc theo các nhánh của dây thần kinh sinh ba. Da mặt rất nhạy cảm và dễ tổn thương, cần chăm sóc kỹ lưỡng để tránh để lại sẹo, gây mất thẩm mỹ. Một biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra là liệt mặt (liệt dây thần kinh VII ngoại biên), có khả năng hồi phục hoàn toàn hoặc không.

2. Zona ở mắt: 

Đây là dạng zona ảnh hưởng đến khu vực xung quanh mắt. Các triệu chứng bao gồm: đau mắt, đỏ mắt, ngứa, sưng, và phồng rộp. Nếu không được điều trị kịp thời, tình trạng này có thể dẫn đến viêm kết mạc, viêm giác mạc, và thậm chí là mù lòa.

3. Zona trên tai: 

Khi virus Varicella-Zoster tấn công dây thần kinh gần tai, bệnh nhân sẽ cảm thấy đau tai, liệt mặt, loét trong tai, nổi hạch ở trước và sau tai, thậm chí có xuất huyết. Đây là thể bệnh nguy hiểm, có thể ảnh hưởng đến chức năng nghe và khuôn mặt.

4. Zona ở miệng: 

Thường xuất hiện trên môi hoặc trong miệng, gây ra các vết loét đau đớn, khó chịu khi ăn uống và khó khăn trong việc nói chuyện. Bệnh zona ở miệng dễ bị nhầm lẫn với nhiệt miệng, nhưng triệu chứng kéo dài lâu hơn và gây đau nhiều hơn.

ĐỐI TƯỢNG NÀO DỄ MẮC BỆNH ZONA

Bệnh zona có thể xảy ra với bất kỳ ai đã từng mắc thủy đậu. Một số đối tượng có nguy cơ cao mắc bệnh zona bao gồm:

- Người từ 60 tuổi trở lên.

- Người có hệ miễn dịch suy yếu do mắc các bệnh như ung thư, HIV,...

- Những người đã điều trị bằng hóa trị hoặc xạ trị.

- Người sử dụng thuốc làm suy giảm hệ miễn dịch, chẳng hạn như steroid hoặc các loại thuốc dùng sau khi cấy ghép nội tạng.

- Người đã từng bị zona trước đó.

BỆNH ZONA THẦN KINH CÓ LÂY KHÔNG?

Zona thần kinh dùng để mô tả bệnh zona khi đã có biến chứng hoặc di chứng ở dây thần kinh. Ở giai đoạn này, bệnh không còn xuất hiện mụn nước và không còn virus, do đó không có khả năng lây truyền. Tuy nhiên, nếu bệnh zona đang ở giai đoạn bùng phát, virus Varicella-Zoster có thể lây truyền sang người khác thông qua tiếp xúc trực tiếp với các mụn nước bị vỡ. Đối với những người chưa từng nhiễm virus VZV, nếu bị lây nhiễm lần đầu, họ sẽ phát triển triệu chứng của bệnh thủy đậu.

BIẾN CHỨNG BỆNH ZONA THẦN KINH

Các biến chứng tiềm ẩn của bệnh zona thần kinh bao gồm:

1. Tổn thương mắt, đặc biệt là giác mạc nếu phát ban xuất hiện gần mắt, có thể dẫn đến viêm giác mạc và nguy cơ mù lòa.

2. Nhiễm trùng da tại các vị trí có mụn nước, có thể trở nặng nếu không được chăm sóc và điều trị kịp thời.

3. Viêm phổi, một biến chứng nghiêm trọng nếu virus lây lan đến hệ hô hấp.

4. Mất thính giác nếu zona ảnh hưởng đến dây thần kinh liên quan đến tai.

5. Liệt một phần mặt, thường gặp nếu zona tác động đến dây thần kinh mặt (VII).

6. Viêm não hoặc viêm tủy sống, là các biến chứng hiếm nhưng nguy hiểm, có thể đe dọa tính mạng.

GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN BỆNH ZONA THẦN KINH

Bệnh zona thần kinh trải qua 3 giai đoạn phát bệnh chính:

1. Giai đoạn tiền khởi phát

Trong giai đoạn này, từ vài ngày đến vài tuần trước khi phát ban xuất hiện, người bệnh có thể cảm thấy ngứa ran, đau như kim châm, hoặc cơn đau có thể xuất hiện đột ngột và thay đổi theo từng đợt, có khi liên tục hoặc thoáng qua. Các triệu chứng kèm theo có thể bao gồm sốt nhẹ, mệt mỏi và đau đầu.

2. Giai đoạn bùng phát cấp tính 

Sau vài ngày, các triệu chứng trên sẽ tiến triển với sự xuất hiện của một dải mụn nước chứa đầy chất lỏng trên nền da, gây cảm giác đau, ngứa, tê và châm chích do rối loạn cảm giác da. Hạch nổi lên có thể sờ thấy ở một bên cơ thể, tương ứng với vị trí tổn thương zona.

3. Giai đoạn mạn tính (đau dây thần kinh sau zona)

Đây là biến chứng phổ biến nhất của bệnh zona. Người bệnh có thể cảm thấy đau, ngứa, rát và dị cảm da kéo dài trong nhiều tháng sau khi phát ban đã lành. Giai đoạn mạn tính này thường xảy ra ở người lớn tuổi, có thể kéo dài vài tháng, vài năm, thậm chí suốt đời, gây nhiều khó khăn cho người bệnh trong cuộc sống hàng ngày.

KHI NÀO CẦN GẶP BÁC SĨ?

Khi nghi ngờ mắc bệnh zona, đặc biệt là với những người thuộc nhóm nguy cơ cao, cần đến gặp bác sĩ ngay để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Các trường hợp cần đến bác sĩ bao gồm:

- Nên gặp bác sĩ Da liễu – Thẩm mỹ Da trong vòng 3 ngày đầu khi xuất hiện các triệu chứng của bệnh zona thần kinh, để điều trị sớm và ngăn ngừa các biến chứng lâu dài.

- Nếu sau 10 ngày điều trị mà các triệu chứng không thuyên giảm, hãy liên hệ ngay với bác sĩ để được theo dõi, đánh giá lại và thay đổi phương pháp điều trị nếu cần.

BIỆN PHÁP PHÒNG NGỪA ZONA THẦN KINH

Các biện pháp phòng ngừa bệnh zona thần kinh bao gồm:

• Tránh tiếp xúc với những người mắc bệnh zona khi cơ thể họ còn có vết mụn nước để giảm nguy cơ lây nhiễm virus.
• Tiêm chủng ngừa bệnh để bảo vệ khỏi thủy đậu, từ đó giảm nguy cơ mắc bệnh zona sau này.
• Ngủ đủ giấc để duy trì sức khỏe và tăng cường hệ miễn dịch.
• Không hút thuốc, vì thuốc lá có thể làm suy yếu hệ thống miễn dịch.
• Chế độ sinh hoạt hợp lý, bao gồm nghỉ ngơi đầy đủ, tránh căng thẳng, và tập thể dục đều đặn để tăng sức đề kháng.
• Khi xuất hiện triệu chứng, cần đến gặp bác sĩ kịp thời để được chẩn đoán và điều trị.
• Tuân thủ theo chỉ định và quy định của bác sĩ trong suốt quá trình điều trị để đảm bảo sức khỏe tốt nhất.

Bệnh viện Đa khoa Medic Bình Dương với các y bác sĩ chuyên khoa Da liễu luôn có mặt để khám, tư vấn và đưa ra các phác đồ điều trị phù hợp với từng cấp độ bệnh. Để đặt lịch khám, liên hệ trực tiếp với Bệnh viện Đa Khoa Medic Bình Dương theo số hotline 0915.045.115 hoặc truy cập trang web https://medicbinhduong.vn/ để được tư vấn.