TRẦM CẢM MẤT NGỦ: DẤU HIỆU NHẬN BIẾT, MỨC ĐỘ NGUY HIỂM VÀ HƯỚNG ĐIỀU TRỊ
Trầm cảm mất ngủ là tình trạng ngày càng phổ biến trong xã hội hiện đại, ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần, thể chất và chất lượng cuộc sống của người bệnh. Nhiều người thắc mắc mất ngủ có gây trầm cảm không và làm sao để cải thiện tình trạng trầm cảm mất ngủ kéo dài?
MỐI QUAN HỆ GIỮA GIẤC NGỦ VÀ TRẦM CẢM
Mất ngủ và trầm cảm không phải là hai vấn đề riêng biệt mà có mối quan hệ chặt chẽ và hai chiều. Trên thực tế, mất ngủ kéo dài có thể là nguyên nhân dẫn đến trầm cảm, trong khi trầm cảm cũng gây rối loạn giấc ngủ ở người bệnh.
Theo nhiều nghiên cứu, người bị mất ngủ có nguy cơ mắc trầm cảm cao gấp 10 lần so với những người có giấc ngủ ngon. Ngược lại, khoảng 75% người trầm cảm gặp khó khăn trong việc ngủ hoặc duy trì giấc ngủ sâu, dẫn đến mệt mỏi, căng thẳng và suy giảm năng lượng.
Giấc ngủ kém còn làm giảm khả năng điều chỉnh cảm xúc, khiến tâm trạng tiêu cực kéo dài và dễ phát triển thành trầm cảm. Đồng thời, trầm cảm cũng ảnh hưởng đến chất lượng giấc ngủ bằng cách rút ngắn thời gian ngủ sóng chậm (SWS) – giai đoạn quan trọng giúp phục hồi sức khỏe tinh thần.
Ngoài ra, các yếu tố căng thẳng hàng ngày như áp lực công việc, mâu thuẫn gia đình hay lo lắng tài chính cũng khiến người trầm cảm khó ngủ, dễ tỉnh giấc giữa đêm. Vì vậy, chăm sóc giấc ngủ đóng vai trò rất quan trọng trong việc phòng ngừa và điều trị trầm cảm. Một giấc ngủ đủ và chất lượng giúp cải thiện tâm trạng, giảm căng thẳng và nâng cao sức khỏe tinh thần, mang lại cuộc sống cân bằng và hạnh phúc hơn.
CÁC DẠNG RỐI LOẠN GIẤC NGỦ THƯỜNG GẶP Ở NGƯỜI BỊ TRẦM CẢM
Ở người mắc trầm cảm mất ngủ, các rối loạn giấc ngủ thường diễn ra đa dạng và phức tạp. Những vấn đề này không chỉ ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần mà còn làm trầm trọng hơn các triệu chứng trầm cảm nếu không được phát hiện sớm.
Dưới đây là các dạng rối loạn giấc ngủ liên quan đến trầm cảm phổ biến:
Mất ngủ (Insomnia)
Người bệnh gặp khó khăn khi bắt đầu giấc ngủ, ngủ chập chờn hoặc tỉnh giấc giữa đêm và khó ngủ lại. Đây là dạng rối loạn phổ biến nhất ở người bị trầm cảm.
Ngủ quá nhiều (Hypersomnia)
Một số người trầm cảm lại có xu hướng ngủ nhiều hơn bình thường, nhưng sau khi thức dậy vẫn cảm thấy mệt mỏi, thiếu năng lượng và uể oải.
Ngưng thở khi ngủ do tắc nghẽn (OSA)
Khoảng 20% người bị trầm cảm mắc hội chứng ngưng thở khi ngủ. Tình trạng này khiến đường thở bị tắc nghẽn tạm thời, gây gián đoạn giấc ngủ và giảm chất lượng nghỉ ngơi, từ đó làm nặng thêm các triệu chứng trầm cảm.
Chứng ngủ rũ (Narcolepsy)
Người bệnh thường buồn ngủ quá mức vào ban ngày và khó ngủ sâu vào ban đêm. Các triệu chứng như thiếu năng lượng, mất động lực hoặc giảm khả năng tập trung dễ bị nhầm lẫn với trầm cảm.
Rối loạn vận động khi ngủ (Sleep Movement Disorders)
Tình trạng co giật chân tay hoặc cử động bất thường trong khi ngủ khiến giấc ngủ bị gián đoạn, lâu dần dẫn đến mất ngủ và tăng nguy cơ trầm cảm.
Ngoài ra, rối loạn giấc ngủ có thể làm thay đổi hoạt động của chất dẫn truyền thần kinh serotonin – yếu tố quan trọng điều hòa cảm xúc. Khi giấc ngủ bị gián đoạn thường xuyên, hệ thống căng thẳng và nhịp sinh học của cơ thể cũng bị ảnh hưởng, khiến tâm lý dễ mất cân bằng.
TRẦM CẢM GÂY MẤT NGỦ NHƯ THẾ NÀO?
Trầm cảm và mất ngủ thường xuất hiện cùng nhau, tạo thành một vòng luẩn quẩn ảnh hưởng tiêu cực đến cả thể chất lẫn tinh thần. Có nhiều cơ chế sinh học và tâm lý khiến người bị trầm cảm dễ rơi vào tình trạng mất ngủ kéo dài, cụ thể như sau:
1. Tư duy tiêu cực và lo lắng kéo dài
Khi bị trầm cảm, người bệnh thường xuyên rơi vào vòng xoáy suy nghĩ tiêu cực, tự trách bản thân, hoặc lo lắng quá mức về các vấn đề trong cuộc sống. Những suy nghĩ này khiến não bộ không thể thư giãn trước khi ngủ, làm tăng cảm giác căng thẳng và dẫn đến mất ngủ hoặc khó ngủ sâu. Lâu dần, điều này tạo nên chuỗi vòng lặp giữa lo âu – mất ngủ – trầm cảm.
2. Thay đổi nội tiết tố và hoạt chất trong não
Trầm cảm làm thay đổi các hormone và chất dẫn truyền thần kinh, đặc biệt là serotonin và cortisol – hai yếu tố quan trọng giúp điều hòa cảm xúc và giấc ngủ. Khi mức cortisol tăng cao vào ban đêm, người bệnh dễ tỉnh giấc giữa đêm hoặc khó ngủ sâu, khiến giấc ngủ không được phục hồi đầy đủ.
3. Tác dụng phụ của thuốc điều trị trầm cảm
Một số thuốc chống trầm cảm có thể gây mất ngủ, bồn chồn hoặc làm rối loạn nhịp sinh học, nhất là trong giai đoạn đầu điều trị. Ngược lại, cũng có những thuốc giúp an thần và cải thiện giấc ngủ. Do đó, người bệnh nên trao đổi kỹ với bác sĩ chuyên khoa tâm thần để được điều chỉnh liều lượng hoặc loại thuốc phù hợp, tránh làm trầm trọng thêm tình trạng mất ngủ.
4. Hoạt động não bộ quá mức khi ngủ
Theo các nghiên cứu điện não đồ, người bị trầm cảm mất ngủ có hoạt động não bộ bất thường trong các giai đoạn ngủ. Họ thường ngủ nông hơn, dễ tỉnh giấc và có thời gian ngủ sâu (SWS) hoặc ngủ mơ (REM) ngắn hơn người bình thường. Sự rối loạn này khiến giấc ngủ không có tác dụng phục hồi, dẫn đến mệt mỏi và suy nhược tinh thần vào ban ngày.
5. Thói quen sinh hoạt không lành mạnh
Trầm cảm có thể khiến người bệnh hình thành thói quen sống tiêu cực như thức khuya, lạm dụng cà phê, thuốc lá hoặc rượu bia để giảm căng thẳng. Ngoài ra, việc dành nhiều thời gian trước màn hình điện thoại hoặc thiếu vận động thể chất cũng làm giảm chất lượng giấc ngủ. Những yếu tố này khiến tình trạng mất ngủ do trầm cảm kéo dài và khó kiểm soát hơn.
TRIỆU CHỨNG TRẦM CẢM MẤT NGỦ THƯỜNG GẶP
Trầm cảm mất ngủ là tình trạng ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần, thể chất và hành vi của người bệnh. Không chỉ khiến tâm trạng đi xuống, trầm cảm kết hợp với mất ngủ kéo dài còn làm giảm năng lượng sống và chất lượng cuộc sống hằng ngày.
Dưới đây là các triệu chứng trầm cảm mất ngủ phổ biến mà người bệnh có thể gặp phải:
1. Tâm trạng buồn bã, chán nản hoặc dễ cáu gắt
Người bệnh thường cảm thấy u uất, bi quan, mất hứng thú với công việc và các hoạt động thường ngày. Họ có thể trở nên nhạy cảm và dễ nổi nóng mà không rõ nguyên nhân.
2. Cảm giác tuyệt vọng, vô giá trị hoặc tội lỗi
Nhiều người bị trầm cảm mất ngủ kéo dài thường có suy nghĩ tiêu cực về bản thân, cho rằng mình vô dụng hoặc luôn cảm thấy tội lỗi vì những chuyện nhỏ nhặt.
3. Mất hứng thú trong các hoạt động yêu thích
Những việc từng mang lại niềm vui như gặp gỡ bạn bè, nghe nhạc, đọc sách hoặc tham gia sở thích cá nhân nay trở nên vô nghĩa và không còn hứng thú.
4. Giảm năng lượng, mệt mỏi kéo dài
Ngay cả khi đã ngủ đủ giờ, người bệnh vẫn cảm thấy kiệt sức, uể oải và thiếu động lực, ảnh hưởng lớn đến công việc, học tập và các hoạt động xã hội.
5. Khó tập trung, giảm khả năng ghi nhớ
Trầm cảm khiến khả năng tập trung, tư duy và ghi nhớ suy giảm. Người bệnh dễ quên, mất định hướng và gặp khó khăn trong việc đưa ra quyết định.
6. Mất ngủ hoặc thức dậy sớm bất thường
Đây là triệu chứng đặc trưng của trầm cảm. Người bệnh thường khó ngủ, dễ tỉnh giấc giữa đêm hoặc thức dậy sớm hơn bình thường và không thể ngủ lại được.
7. Thay đổi thói quen ăn uống
Một số người bị chán ăn dẫn đến sụt cân, trong khi người khác lại ăn nhiều hơn bình thường để giải tỏa cảm xúc, gây tăng cân và rối loạn tiêu hóa.
8. Suy nghĩ về cái chết hoặc tự tử
Đây là dấu hiệu nghiêm trọng nhất của trầm cảm mất ngủ và cần được can thiệp y tế ngay lập tức để đảm bảo an toàn cho người bệnh.
TRIỆU CHỨNG TRẦM CẢM MẤT NGỦ Ở TỪNG NHÓM ĐỐI TƯỢNG
- Phụ nữ: Thường biểu hiện qua cảm giác buồn bã, tội lỗi và khóc nhiều.
- Nam giới: Dễ cáu gắt, nóng nảy, có xu hướng sử dụng rượu bia hoặc làm việc quá sức để quên đi cảm xúc tiêu cực.
- Thanh thiếu niên: Thường mất tập trung, cáu kỉnh, kết quả học tập giảm sút.
- Trẻ nhỏ: Có thể giả vờ ốm hoặc sợ đến trường, khó diễn đạt cảm xúc bằng lời.
MẤT NGỦ DO TRẦM CẢM CÓ NGUY HIỂM KHÔNG?
Câu trả lời là CÓ – và mức độ nguy hiểm không thể xem nhẹ. Mất ngủ kéo dài không chỉ khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, căng thẳng mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và thể chất.
Khi mất ngủ xảy ra thường xuyên, người bệnh dễ rơi vào trạng thái lo âu, cáu gắt, giảm khả năng tập trung. Về lâu dài, tình trạng này có thể làm trầm trọng hơn các triệu chứng trầm cảm, gia tăng nguy cơ rối loạn tâm thần, thậm chí dẫn đến ý nghĩ hoặc hành vi tự tử.
Vì vậy, việc nhận biết sớm và điều trị kịp thời mất ngủ do trầm cảm là rất quan trọng để bảo vệ sức khỏe tinh thần và đảm bảo an toàn cho người bệnh.
KHI NÀO NÊN ĐI KHÁM?
Người bệnh nên chủ động thăm khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc thần kinh nếu nhận thấy các vấn đề về giấc ngủ ảnh hưởng đến cuộc sống hằng ngày hoặc có tâm trạng buồn bã, chán nản kéo dài.
Theo các chuyên gia, khi các triệu chứng kéo dài từ hai tuần trở lên, người bệnh có thể đang gặp trầm cảm lâm sàng và cần được đánh giá, chẩn đoán chính xác.
Nên đi khám khi có các dấu hiệu sau:
- Tâm trạng chán nản, lo âu hoặc khó ngủ kéo dài.
- Tự kiểm soát giấc ngủ bằng các biện pháp dân gian hoặc thuốc không kê đơn nhưng không cải thiện.
- Điều trị trầm cảm nhưng mất ngủ vẫn nghiêm trọng hơn.
- Các triệu chứng mất ngủ và trầm cảm ngày càng nặng, ảnh hưởng đến sinh hoạt, công việc, học tập.
- Có ý nghĩ hoặc hành vi tự làm hại bản thân, cần tìm sự hỗ trợ y tế ngay lập tức.
PHÒNG NGỪA TRẦM CẢM MẤT NGỦ NHƯ THẾ NÀO?
Trầm cảm mất ngủ là tình trạng thường gặp, có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe tinh thần và thể chất nếu không được kiểm soát sớm. Việc phòng ngừa trầm cảm mất ngủ cần được thực hiện bằng cách xây dựng lối sống lành mạnh và duy trì thói quen ngủ khoa học.
1. Duy trì thời gian ngủ đều đặn
Hãy cố gắng đi ngủ và thức dậy vào cùng một khung giờ mỗi ngày, kể cả vào cuối tuần. Thói quen này giúp ổn định nhịp sinh học, từ đó cải thiện chất lượng giấc ngủ và giảm cảm giác mệt mỏi.
2. Tăng cường vận động thể chất
Tập thể dục thường xuyên giúp cơ thể tiêu hao năng lượng dư thừa, giảm căng thẳng và dễ dàng đi vào giấc ngủ sâu. Tuy nhiên, không nên tập quá gần giờ ngủ để tránh kích thích thần kinh khiến khó ngủ hơn.
3. Hạn chế ngủ trưa quá lâu
Ngủ trưa quá nhiều hoặc quá muộn có thể làm giảm nhu cầu ngủ vào ban đêm, gây khó ngủ và đảo lộn đồng hồ sinh học tự nhiên của cơ thể.
4. Kiểm soát việc sử dụng caffeine, rượu và nicotine
Caffeine (trong cà phê, trà đặc), rượu và thuốc lá đều có thể làm gián đoạn chu kỳ giấc ngủ. Nên tránh sử dụng các chất này ít nhất 4–6 giờ trước khi ngủ để đảm bảo chất lượng giấc ngủ tốt hơn.
5. Tạo không gian ngủ thoải mái
Phòng ngủ nên mát mẻ, yên tĩnh và ít ánh sáng. Hãy chỉ sử dụng phòng ngủ cho mục đích nghỉ ngơi, không nên làm việc hoặc xem TV tại giường.
Nếu cần, có thể dùng nút tai, mặt nạ ngủ hoặc máy tạo tiếng ồn trắng để cải thiện môi trường ngủ.
6. Thư giãn trước khi ngủ
Hình thành thói quen thư giãn nhẹ nhàng trước giờ ngủ như tắm nước ấm, thiền, đọc sách hoặc nghe nhạc nhẹ giúp giảm căng thẳng và dễ ngủ hơn.
7. Hạn chế tiếp xúc thiết bị điện tử
Ánh sáng xanh phát ra từ điện thoại, máy tính, tivi… có thể ức chế hormone melatonin, khiến bạn khó ngủ. Nên ngừng sử dụng thiết bị điện tử ít nhất 30 phút trước khi đi ngủ.
8. Không nằm trằn trọc trên giường
Nếu không thể ngủ sau 15–20 phút, hãy rời khỏi giường và làm việc nhẹ ở nơi khác (như đọc sách, nghe nhạc nhỏ) cho đến khi cảm thấy buồn ngủ trở lại.
9. Kiểm tra tác dụng phụ của thuốc
Một số loại thuốc có thể gây mất ngủ hoặc ảnh hưởng đến giấc ngủ. Người bệnh nên trao đổi với bác sĩ để được tư vấn điều chỉnh liều lượng hoặc đổi thuốc phù hợp hơn.
Trầm cảm mất ngủ là một vấn đề phức tạp, nhưng hoàn toàn có thể kiểm soát và cải thiện nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng cách. Khi nhận thấy các dấu hiệu trầm cảm gây mất ngủ hoặc mất ngủ kéo dài dẫn đến trầm cảm, người bệnh nên chủ động thăm khám bác sĩ chuyên khoa tâm thần hoặc thần kinh để được chẩn đoán, tư vấn và xây dựng phác đồ điều trị phù hợp. Liên hệ trực tiếp qua số hotline 0915.045.115 hoặc truy cập trang web https://medicbinhduong.vn/ để được tư vấn.
Xem thêm