CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA (TIA): DẤU HIỆU CẢNH BÁO SỚM CỦA ĐỘT QUỴ CẦN ĐƯỢC CAN THIỆP KỊP THỜI

Mặc dù các triệu chứng có thể biến mất hoàn toàn trong thời gian ngắn, đây vẫn là dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ não thực sự có thể xảy ra trong tương lai gần, nếu không được can thiệp và điều trị kịp thời. Do có biểu hiện tương tự, người bệnh rất khó phân biệt giữa cơn thiếu máu não thoáng qua và đột quỵ não. Vậy làm thế nào để nhận biết cơn TIA? Và hướng điều trị như thế nào để phòng ngừa nguy cơ đột quỵ?

CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA LÀ GÌ?

Cơn thiếu máu não thoáng qua (tiếng Anh: Transient Ischemic Attack – viết tắt: TIA) là tình trạng gián đoạn tạm thời dòng máu cung cấp cho não, không gây tổn thương não vĩnh viễn cũng như không dẫn đến nhồi máu não cấp. Các triệu chứng của TIA thường xuất hiện đột ngột nhưng biến mất nhanh chóng trong vòng 24 giờ, khiến nhiều người bệnh chủ quan và không đến bệnh viện để thăm khám kịp thời.

Tuy nhiên, TIA được xem là dấu hiệu cảnh báo sớm của đột quỵ não. Đặc biệt ở những người từng bị đột quỵ, việc xuất hiện cơn thiếu máu não thoáng qua có thể là chỉ điểm cho nguy cơ tái đột quỵ.

TRIỆU CHỨNG CỦA CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA (TIA)

Các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua thường khởi phát một cách đột ngột và chỉ kéo dài trong thời gian ngắn, phổ biến nhất là trong vài phút và hiếm khi kéo dài quá một giờ. Trong một số trường hợp hiếm, triệu chứng có thể tồn tại đến 24 giờ.

Mặc dù các biểu hiện sẽ tự biến mất, nhưng đây là những dấu hiệu cảnh báo quan trọng không nên bỏ qua. Các triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Khó nói, nói lắp, không thể hoàn chỉnh một câu dài.
• Nhìn mờ, nhìn đôi hoặc mất thị lực tạm thời ở một bên hoặc cả hai mắt.
• Chóng mặt, mất thăng bằng hoặc mất phối hợp vận động.
• Yếu hoặc liệt đột ngột một bên cơ thể (tay, chân).
• Méo miệng hoặc xệ một bên mặt rõ rệt.

Một người có thể trải qua nhiều cơn thiếu máu não thoáng qua trong đời, với các triệu chứng có thể giống hoặc khác nhau tùy thuộc vào khu vực não bị ảnh hưởng.

Do các biểu hiện lâm sàng tương tự với đột quỵ não, việc phân biệt giữa TIA và đột quỵ chỉ dựa vào triệu chứng là rất khó. Vì vậy, khi xuất hiện bất kỳ dấu hiệu nghi ngờ nào, người bệnh cần nhanh chóng đến bệnh viện để được thăm khám và xử trí kịp thời, nhằm giảm thiểu nguy cơ đột quỵ.

NGUYÊN NHÂN HÌNH THÀNH

Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) có cơ chế bệnh sinh tương tự như đột quỵ thiếu máu não cục bộ. Nguyên nhân chính là sự gián đoạn tạm thời dòng máu lên não do cục máu đông hoặc sự hẹp lòng động mạch não.

Cụ thể, các mảng xơ vữa (tích tụ từ cholesterol và chất béo) có thể hình thành và làm hẹp lòng động mạch, cản trở lưu thông máu lên não. Ngoài ra, các cục máu đông có thể hình thành tại chỗ trong mạch máu não hoặc ở nơi khác trong cơ thể (thường gặp nhất là ở tim), sau đó di chuyển và gây tắc nghẽn động mạch não tạm thời, dẫn đến cơn TIA.

CÁC YẾU TỐ NGUY CƠ LÀM TĂNG KHẢ NĂNG XẢY RA TIA

1. Yếu tố nguy cơ không thể thay đổi

• Tiền sử gia đình: Người có thân nhân từng bị TIA hoặc đột quỵ sẽ có nguy cơ cao hơn mắc phải tình trạng này.
• Tuổi tác: Nguy cơ TIA tăng dần theo tuổi, đặc biệt ở người trên 50 tuổi.
• Tiền sử TIA trước đó: Người đã từng bị thiếu máu não thoáng qua có nguy cơ tái phát cao và đối mặt với nguy cơ đột quỵ thực sự trong tương lai.
• Bệnh hồng cầu hình liềm: Các tế bào hồng cầu bất thường dễ gây tắc nghẽn vi mạch và làm giảm cung cấp máu lên não, dẫn đến TIA.

2. Yếu tố nguy cơ có thể kiểm soát

• Tăng huyết áp: Là yếu tố nguy cơ hàng đầu gây TIA và đột quỵ. Việc kiểm soát huyết áp bằng thuốc và thay đổi lối sống có thể giúp giảm nguy cơ đáng kể.
• Rối loạn lipid máu (cholesterol cao): Cholesterol cao góp phần hình thành mảng xơ vữa, gây hẹp động mạch não. Chế độ ăn hợp lý và điều trị bằng thuốc có thể kiểm soát hiệu quả tình trạng này.
• Bệnh tim mạch: Các bệnh lý như suy tim, rối loạn nhịp tim, dị tật tim hoặc viêm nội tâm mạc làm tăng nguy cơ hình thành cục máu đông, từ đó dẫn đến TIA.
• Bệnh động mạch cảnh: Hẹp hoặc tắc nghẽn động mạch cảnh do mảng xơ vữa làm giảm dòng máu lên não. Phát hiện và điều trị kịp thời giúp ngăn ngừa TIA và đột quỵ.
• Bệnh động mạch ngoại vi (PAD): Gây cản trở lưu lượng máu tại tay chân và có liên quan mật thiết đến xơ vữa động mạch toàn thân, bao gồm cả động mạch não.
• Đái tháo đường (tiểu đường): Là yếu tố nguy cơ cao gây xơ vữa động mạch và TIA. Kiểm soát tốt đường huyết giúp phòng ngừa các biến chứng tim mạch và thần kinh.
• Thừa cân, béo phì: Làm gia tăng nguy cơ tăng huyết áp, rối loạn lipid máu, tiểu đường và xơ cứng mạch máu não. Người béo phì có nguy cơ tăng huyết áp cao gấp 12 lần so với người bình thường.

NHỮNG ẢNH HƯỞNG LÂU DÀI CỦA CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA

Não bộ tiêu thụ khoảng 20% lượng oxy của toàn cơ thể, do đó rất nhạy cảm với tình trạng thiếu oxy. Khi lưu lượng máu lên não bị gián đoạn chỉ trong khoảng 10 giây, các tế bào thần kinh đã bắt đầu có dấu hiệu rối loạn.

Dù các triệu chứng của cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) thường hồi phục hoàn toàn trong thời gian ngắn, nhưng nhiều nghiên cứu y học cho thấy TIA không hoàn toàn “vô hại”. Ngoài việc là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ, TIA còn có thể gây ra một số ảnh hưởng kéo dài đến sức khỏe và chất lượng sống, bao gồm:

1. Suy nhược cơ thể kéo dài

Một trong những ảnh hưởng thường gặp sau cơn TIA là tình trạng suy nhược cơ thể. Nhiều người bệnh cho biết họ thường xuyên cảm thấy mệt mỏi, đau đầu, choáng váng, hoa mắt, sợ lạnh… dù đã qua cơn TIA và không còn triệu chứng cấp tính. Tình trạng này có thể kéo dài trong nhiều tuần hoặc lâu hơn, ảnh hưởng đáng kể đến hiệu suất học tập, làm việc và sinh hoạt hàng ngày.

2. Rối loạn tâm lý và trí nhớ

Cơn thiếu máu não thoáng qua có thể tác động đến các vùng não chịu trách nhiệm về trí nhớ và cảm xúc. Một số người bệnh gặp phải tình trạng giảm trí nhớ tạm thời, khó tập trung, hay quên, thậm chí thay đổi tâm trạng như dễ cáu gắt, buồn bã hoặc lo âu kéo dài. Những ảnh hưởng này nếu không được phát hiện và can thiệp kịp thời có thể ảnh hưởng tiêu cực đến chất lượng sống lâu dài.

CÁCH CHẨN ĐOÁN CƠN THIẾU MÁU NÃO CỤC BỘ THOÁNG QUA (TIA)

Ngay khi xuất hiện các triệu chứng nghi ngờ cơn thiếu máu não thoáng qua, người bệnh cần được đưa đến cơ sở y tế gần nhất để thăm khám và xử trí kịp thời. Tại bệnh viện, bác sĩ sẽ nhanh chóng đánh giá lâm sàng, thực hiện cấp cứu nếu cần thiết và chẩn đoán phân biệt với đột quỵ não cấp. Việc can thiệp đúng trong “thời gian vàng” từ 3–4,5 giờ đầu, thậm chí có thể mở rộng đến 6–24 giờ trong một số trường hợp, giúp cải thiện đáng kể tiên lượng cho người bệnh.

1. Các kỹ thuật chẩn đoán hình ảnh

Để xác định tình trạng thiếu máu não thoáng qua và loại trừ các bệnh lý thần kinh khác có triệu chứng tương tự, bác sĩ sẽ chỉ định một số phương pháp chẩn đoán hình ảnh:

Chụp CT Scanner và MRI sọ não: Giúp phát hiện các tổn thương não như chảy máu não nhỏ, u não hoặc các bất thường cấu trúc khác. Trong trường hợp kết quả hình ảnh không phát hiện tổn thương (không thấy cục máu đông), bác sĩ sẽ tiếp tục đánh giá hệ thống mạch máu não bằng các kỹ thuật thăm dò chuyên sâu.

Siêu âm Doppler động mạch cảnh: Giúp phát hiện tình trạng hẹp, tắc nghẽn hoặc xơ vữa động mạch cảnh – nguyên nhân phổ biến gây TIA.

2. Các xét nghiệm cận lâm sàng hỗ trợ chẩn đoán

Ngoài các phương pháp chẩn đoán hình ảnh, bác sĩ có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm sau để đánh giá yếu tố nguy cơ và loại trừ nguyên nhân tiềm ẩn:

• Công thức máu toàn bộ
• Đường huyết lúc đói
• Lipid máu (cholesterol, triglyceride)
• Xét nghiệm huyết thanh giang mai (nếu nghi ngờ bệnh lý nền liên quan)
• Chụp X-quang tim phổi
• Điện tâm đồ (ECG) để kiểm tra rối loạn nhịp tim hoặc bệnh tim mạch liên quan

CÁCH PHÒNG TRÁNH CƠN THIẾU MÁU NÃO THOÁNG QUA (TIA)

Cơn thiếu máu não thoáng qua (TIA) là dấu hiệu cảnh báo nguy cơ đột quỵ trong tương lai. Việc chủ động phòng ngừa từ sớm bằng cách xây dựng lối sống lành mạnh và kiểm soát tốt các yếu tố nguy cơ là chìa khóa giúp bảo vệ sức khỏe não bộ.

1. Kiểm soát tốt bệnh tiểu đường

Tiểu đường là một trong những nguyên nhân hàng đầu dẫn đến xơ vữa động mạch và thiếu máu não thoáng qua. Người bệnh cần:

• Tuân thủ phác đồ điều trị của bác sĩ
• Duy trì mức đường huyết ổn định
• Kiểm soát cholesterol máu
• Ăn uống khoa học, hạn chế tinh bột, đường đơn, và chất béo bão hòa

2. Tăng cường hoạt động thể chất

• Tập thể dục đều đặn giúp cải thiện tuần hoàn máu, ổn định huyết áp và giảm cholesterol xấu – những yếu tố góp phần làm giảm nguy cơ TIA:
• Tập cường độ trung bình (như đi bộ nhanh, đạp xe nhẹ, bơi lội): ít nhất 150 phút/tuần
• Tập cường độ cao (như chạy bộ, aerobic): ít nhất 75 phút/tuần

3. Ăn uống lành mạnh, cân đối

Chế độ dinh dưỡng hợp lý đóng vai trò quan trọng trong việc ngăn ngừa các bệnh lý tim mạch và chuyển hóa:

• Nên ăn: rau xanh, trái cây tươi, ngũ cốc nguyên hạt, cá giàu omega-3, dầu thực vật
• Hạn chế: mỡ động vật, thực phẩm chế biến sẵn, đồ chiên rán, bánh kẹo ngọt, nước ngọt có gas, rượu bia
• Giảm muối: giúp kiểm soát huyết áp hiệu quả

4. Duy trì cân nặng hợp lý

• Thừa cân – béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh như tăng huyết áp, tiểu đường, rối loạn lipid máu – những yếu tố liên quan mật thiết đến TIA và đột quỵ.
• Chỉ số BMI khuyến nghị: từ 18.5 đến 24.9
• Giảm cân an toàn bằng cách kết hợp ăn kiêng khoa học và vận động thường xuyên
• Mục tiêu cholesterol toàn phần nên dưới 200 mg/dL (5,1 mmol/L)

5. Sử dụng thuốc đúng cách, theo chỉ định

• Việc tự ý sử dụng hoặc lạm dụng thuốc (đặc biệt là thuốc giảm đau, thuốc nội tiết, thuốc tim mạch…) có thể gây rối loạn chuyển hóa, ảnh hưởng đến huyết áp và lưu thông máu lên não.
• Chỉ sử dụng thuốc theo đơn bác sĩ
• Tái khám định kỳ để điều chỉnh liều lượng và đánh giá hiệu quả điều trị

Mặc dù các cơn thiếu máu não thoáng qua thường xuất hiện và tự biến mất trong thời gian ngắn, nhưng đây có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của một cơn đột quỵ cấp trong tương lai. Do đó, khi xuất hiện bất kỳ triệu chứng nghi ngờ nào liên quan đến thiếu máu não thoáng qua, người bệnh cần nhanh chóng đến cơ sở y tế gần nhất để được bác sĩ thăm khám, chẩn đoán và can thiệp kịp thời. Việc xử lý đúng cách ngay từ đầu có thể giúp phòng tránh những biến chứng nghiêm trọng và bảo vệ chức năng não bộ một cách hiệu quả. Liên hệ trực tiếp qua số hotline 0915.045.115 hoặc truy cập trang web https://medicbinhduong.vn/ để được tư vấn.